Pigmentvlekjes tijdens de zwangerschap, in de zomer, na een acne-uitbraak, ... Iedereen krijgt er vroeg of laat wel eens mee te maken. Maar wist je dat pigment ons eigenlijk beschermt tegen de zon? En dat je hyperpigmentatie doelgericht kan aanpakken met de juiste ingrediënten? Lees hier hoe pigmentvlekken ontstaan en hoe je hyperpigmentatie kan behandelen.
Wat zijn pigmentvlekken?
Pigmentvlekken (ook hyperpigmentatie genoemd) zijn onregelmatige verkleuringen van de huid. Ze komen regelmatig voor en zijn doorgaans ongevaarlijk. Hyperpigmentatie komt voor op slechts één plek of over het hele lichaam.
Hoe ontstaan pigmentvlekken?
Pigmentvlekken ontstaan door overmatige melanineproductie. Melanine is het natuurlijke pigment dat onze huid, ogen en haar kleur geeft.
We beginnen bij het begin: hoe wordt melanine gemaakt? Dat gebeurt via een proces dat melanogenesis heet. Het belangrijkste doel van melanogenese is om de huidcel te beschermen tegen schadelijke uv-straling. Het proces start in de pigmentcellen (melanocyten) in onze opperhuid die verantwoordelijk zijn voor de melanineproductie.
Wanneer onze huid wordt blootgesteld aan de zon, activeren de melanocyten het enzym tyrosinase, dat essentieel is in de melanineproductie. Hierdoor begint de melanine te accumuleren in zogenaamde melaninekorrels (melanosomen). Deze melanosomen migreren naar de omliggende de huidcellen (keratinocyten) en ze vormen een “beschermend schild” rond de celkern.
De melanine in de melanosomen absorbeert de schadelijke UV-stralen van de zon en vermindert zo het risico op DNA-schade in de kern van de huidcel. Zo beschermt melanogenese onze huidcellen tegen de schadelijke effecten van UV-stralen, zoals voortijdige veroudering en een verhoogd risico op huidkanker.
Pigment beschermt de huid dus tegen de zon. Een bruin kleurtje na een weekje zonnevakantie is dus niets anders dan een natuurlijke reactie van het lichaam om het DNA in de celkern te beschermen.
Wat is dan juist het verschil tussen dat bruine, effen kleurtje dat ons beschermt en pigmentatievlekjes? Verschillende factoren (waaronder de zon) verstoren het delicate melanogenesisproces en stimuleren zo de overproductie en een ophoping van melanine. Die overproductie leidt dan tot oneffen, gekleurde vlekjes op de huid.
Naast de zon onderscheiden we nog andere factoren die de melanineproductie overstimuleren en hyperpigmentatie uitlokken.
Oorzaken van pigmentvlekken
De voornaamste oorzaken van hyperpigmentatie zijn overmatige blootstelling aan de zon, hormoonschommelingen, huidontstekingen, leeftijd en geneesmiddelen.
Blootstelling aan de zon
Overmatige blootstelling aan de zon verstoort de natuurlijke melanineproductie in je huid en geeft als effect hyperpigmentatie. De zon is de absolute nummer 1 oorzaak voor pigmentvlekken. Bovendien verdonkert de zon al bestaande pigmentvlekken die om een andere reden zichtbaar zijn op je huid.
Hormonen
Hormonale schommelingen veroorzaken een bepaalde vorm van hyperpigmentatie (melasma). Deze vorm komt vooral bij vrouwen voor en ontstaat wanneer de vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogeen en progesteron) de overproductie van melanine stimuleren wanneer de huid wordt blootgesteld aan de zon.
Ontstekingen in de huid
Na genezing van huidaandoeningen (bv. insectenbeten), huidinfecties (bv. waterpokken), huidziektes (bv. acne, eczeem) en wondjes op de huid kan hyperpigmentatie ontstaan. Tijdens de genezingsfase komen stoffen vrij in de huid die niet alleen ervoor zorgen dat de huid zich herstelt , maar die als “bijwerking”, ook de pigmentaanmaak stimuleren. Hiermee is de bestaande huidafwijking herstelt maar blijven er “donkere” littekens achter.
Ouderdom
Naarmate de huid ouder wordt, neemt het aantal melanine producerende cellen (melanocyten) af, maar de resterende cellen worden groter en hun verspreiding wordt gerichter. Deze fysiologische veranderingen verklaren de toename van ouderdomsvlekken vanaf 40 jaar.
Medicijngebruik
Hyperpigmentatie is ook symptomatisch voor bepaalde ziekten, zoals sommige auto-immuunziekten en gastro-intestinale ziekten, stofwisselingsstoornissen en vitaminetekorten. Ook medicijnen als antibiotica, malariamiddelen, epilepsieremmers en chemotherapiemiddelen kunnen pigmentvlekken uitlokken.
Verschillende oorzaken liggen dus aan de basis van hyperpigmentatie op je huid. De oorzaak bepaalt grotendeels ook het soort pigmentvlek. Een combinatie van factoren verhoogt het risico op hyperpigmentatievorming en kan vlekjes zelfs verergeren.
Soorten pigmentvlekken
Lentigines solares
Lentigo solaris zijn ouderdoms- of levervlekjes. Door langdurige en veelvuldige blootstelling aan uv-stralen maken de pigmentcellen meer pigment aan op bepaalde plekken op de huid. Ouderdomsvlekken uiten zich op de zones die veel zonlicht vangen zoals décolleté, handen en het gezicht, en ze ontstaan doorgaans vanaf 40 jaar.
Post-inflammatoire hyperpigmentatie
Post-inflammatoire hyperpigmentatie ontstaat door kleine verwondingen van de huid. Onder meer acne, brandwonden, psoriasis en insectenbeten kunnen leiden tot pigmentvlekjes.
Melasma
Melasma klinkt je misschien bekender als “zwangerschapsmasker”. De oorzaak hiervan is hormonaal en kan je linken aan anticonceptiepilgebruik, zwangerschap, enz. Melasma verschijnt voornamelijk in gezicht, meer bepaalde de wangen en de neusbrug, maar ook op de bovenlip.
Vitiligo
Vitiligo is een auto-immuunziekte waarbij het lichaam de pigmentcellen aanvallen. Zo ontstaan er geen bruine, maar witte pigmentvlekken over het hele lichaam.
Pigmentvlekken voorkomen
Om zowel nieuwe pigmentvlekken te voorkomen als huidige hyperpigmentatie niet te verergeren is zonnecrème jouw beste bondgenoot. De zon en haar schadelijke uv-stralen hebben namelijk een negatieve invloed op onze pigmentcellen. We onderscheiden uva- en uva-stralen. Uva-stralen dringen diep door in de huid waar ze collageen en elastine kunnen aantasten en huidveroudering veroorzaken (A voor aging). De "a" staat dus voor aging. Uvb-stralen zijn krachtiger, maar dringen minder diep in de huid door; ze veroorzaken DNA-schade en een verbrande huid (B voor burning).
De menselijke huid veroudert nog meer door ultraviolette straling. Overmatige blootstelling aan die stralen leidt dus tot tekenen van vroegtijdige huidveroudering, zoals rimpels, een verslapte huid en pigmentvlekken.
Je huid beschermen tegen de zon is dus onmisbaar als je hyperpigmentatie wilt beperken. Kies een breedspectrum zonnecrème die zowel zowel tegen uva- als tegen uvb-stralen beschermt. Smeer je niet alleen wanneer de zon schijnt: wolken of glas houden uva-stralen niet tegen!
Pigmentvlekken behandelen
Je kan beroep doen op aangepaste serums, crèmes, concentraten, oliën en lotions tegen pigmentvlekken om je huidteint te verhelderen. We onderscheiden twee types ingrediënten. Ten eerste zijn er ingrediënten die de pigmentproductie reguleren zoals antioxidanten en ingrediënten die tyrosinase beïnvloeden. Ten tweede kan je ingrediënten gebruiken die hyperpigmentatie verhelderen en vlekjes zichtbaar verminderen, zoals exfoliërende en egaliserende ingrediënten.
Vitamine C
Vitamine C kan hyperpigmentatie verminderen door tyrosinase te blokkeren en zo de melanineproductie te remmen. Vitamine C is ook een krachtige antioxidanten je huidcellen dus verder beschermt tegen verdere zonneschade of vervuilende stoffen van buitenaf.
Azelaïnezuur
Azelaïnezuur is een organisch zuur dat voorkomt in granen, zoals gerst en rogge. Het zuur heeft werkt ontstekingsremmend en kan de melanineproductie onderdrukken.
Azelaïnezuur is veilig om te gebruiken tijdens de zwangerschap en dus een ideaal bestanddeel om melasma (zwangerschapsmasker) aan te pakken.
Thiamidol
Thiamidol vermindert effectief de melanineproductie door het enzym tyrosinase te blokkeren, dat het aminozuur tyrosine omzet in melanine. Het is de krachtigste remmer tegen tyrosinase op de markt.
Eucerin patenteerde thiamidol en vind je dus uitsluitend in de anti-pigmentproducten van Eucerin terug.
Niacinamide
Niacinamide is een vorm van vitamine B3, die betrokken is bij de celstofwisseling. Plaatselijke toepassing van B3 kan het proces van celpigmentatie onderbreken, waardoor de huid helderder wordt. Niacinamide behandelt ook acne, wat toekomstige hyperpigmentatie of littekenvorming kan helpen voorkomen.