Een helderblauwe zee met kleurrijke koraalriffen en tropische vissen... Daar wil je toch in duiken? Bij een zonovergoten strandvakantie hoort natuurlijk zonnecrème. We willen onszelf tegen de zon beschermen, maar beseffen niet dat het maritieme leven en de biodiversiteit onder water eronder lijden. Met deze tips kies je de beste zonnecrème voor jou én de oceaan.
Waarom is zonnecrème niet goed voor de oceaan?
Klimaatverandering, overbevissing en vervuiling zijn de grootste vijanden voor het onderwaterleven. Zonnecrème is een andere schijnbaar onzichtbare, verraderlijke boosdoener die de riffen langzaamaan aantast.
Waarschijnlijk heb je al eens een dun, olieachtige laagje zien drijven nadat je in het water bent gesprongen. Dat is een verzameling van vuil, bacteriën en… zonnecrème! Naar schatting komt er wereldwijd jaarlijks zo’n 14 000 ton1 zonnecrème in het water terecht. Als we zwemmen, duiken of snorkelen blijft zonnecrème namelijk niet op de huid zitten en blijft een deel dus achter. Ook als we douchen, spoelen we restjes SPF af die dan in het water belanden.
Zo belanden zonnecrèmeresten en hun schadelijke ingrediënten in de mariene ecosystemen waar ze dan ravage aanrichten. Vooral de koraalriffen tonen negatieve effecten: ze verbleken, vervormen en sterven zelfs af door de hoge concentraties zonnecrème in water. Koraalriffen zijn niet enkel toeristische trekpleisters, ze zijn bovenal essentieel voor de mariene biodiversiteit. Zo’n 25% van al het zeeleven is afhankelijk van gezonde riffen. Vissen en andere organismen schuilen, vinden voedsel, planten zich voort en brengen hun jongen groot in de vele hoekjes en gaatjes.
Daarom krijgen veilige zonneproducten vaak het label “koraalvriendelijk’ (reef friendly of reef safe in het Engels). Toch zijn niet enkel koraalriffen het slachtoffer. Zonnecrèmes kunnen de groei en fotosynthese van algen belemmeren, de vruchtbaarheid en voortplanting van vissen en zee-egels beïnvloeden en algemeen geboorteafwijkingen veroorzaken bij zeedieren- en organismen.
Er zijn twee types zonnecrème op de markt: enerzijds heb je producten met een chemische filter, anderzijds minerale filters. Afhankelijk van de formule kan jouw zonnecrème erg schadelijk zijn voor het milieu.
Chemische zonnecrèmes
Chemische zonnefilters werken als een soort spons om je tegen de zon te beschermen. Ze absorberen uv-licht, zetten de straling om in warmte en geven ze dan als warmte af via je huid.
De meest voorkomende werkzame bestanddelen in chemische zonnecrèmes zijn niet goed voor onze oceanen. Zo stelde een studie uit 2008 vast dat oxybenzone en ocinoxate koraalverbleking veroorzaken, van oxybenzone werd zelfs vastgesteld dat het DNA van de koralen beschadigt en de hormonen ontregelt. Van de kleurrijke koraalriffen blijven nog grauwe spookskeletten over.
Oceaanvriendelijke (chemische) zonnecrème verwijst veelal naar producten zonder oxybenzone of octinoxate. Toch gaat de lijst van schadelijke ingrediënten in chemische zonnecrèmes verder. Deze chemische bestanddelen zijn niet goed voor de oceanen:
- oxybenzone
- octinoxate
- benzophenone
- octisalate
- octocrylene
- homosalate
- avobenzone
- ethylhexyl
- methoxycinnamate
Hawaii voerde begin 2021 een wet in die de verkoop van chemische zonnecrèmes met oxybenzone en octinoxate verbiedt. Andere toeristische bestemmingen zoals Aruba, de Amerikaanse Maagdeneilanden volgden al snel.
Minerale zonnecrèmes
Een minerale zonnefilter (ook wel fysische filter genoemd) beschermt op een andere manier: ze legt een laagje op de huid en weerkaatst zo zonnestralen voordat ze de huid raken. De mineralen in zulke zonneproducten zijn wel chemische stoffen, maar ze lokken geen chemische reactie uit om tegen uv te beschermen. Je herkent minerale filters aan titaniumoxide en zinkoxide op de ingrediëntenlijst.
Waarom moet je dan toch opletten? Zink- en titaniumoxide heb je met en zonder nanodeeltjes. Door de werkzame stoffen te “knippen” in mini nanodeeltjes, verdwijnt de typische witte waas van minerale zonneproducten. Zo’n deeltje is kleiner dan 100 nanometer (een miljoenste millimeter) en daarmee klein genoeg om door de huid te gaan. Dat wil zeggen dat niet enkel mensen de kleine deeltjes opnemen, maar ook dieren en organismen in het water. En daar zit net het gevaar.
De ingrediëntenlijst vertelt je welke minerale filter als bescherming wordt toegepast. Let er dus op dat je minerale zonneproduct veilig is. En dat herken je zo:
- Oceaanvriendelijk: non-nano zinkoxide en titaniumoxide (ZINC OXIDE/TITANIUM OXIDE)
- Niet oceaanvriendelijk: nano zinkoxide en titaniumoxide (ZINC OXIDE [NANO]/TITANIUM OXIDE [NANO])
Staat “nano” niet expliciet vermeld? Dan bevat de zonnecrème geen nanodeeltjes! Heb je geen nanovrije zonnecrème bij de hand? Dan is eender welke minerale filter nog steeds een duurzamere optie dan een chemische zonnefilter.
Hoe kan je oceaanvriendelijke zonnecrème herkennen?
Een oceaanvriendelijke zonnecrème bevat geen schadelijke ingrediënten die de biodiversiteit in de oceanen beschadigt. Lees dus goed de ingrediëntenlijst voor je gaat zwemmen. Bij chemische zonnecrèmes zijn oxybenzone en octinoxate een echte no-go, bij minerale producten let je op eventuele nanodeeltjes van zink- of titaniumoxide.
Er is geen standaard definitie die koraal- en oceaanvriendleijke zonneproducten beschrijft, maar je kan ze herkennen aan de volgende labels:
- Ocean Respect
- Reef Friendly
- Ocean Friendly
- Ocean Protect
- Aquatic Ecocsystems Tested
- Formule Respectful of Marine Life
- Non-Nano
- Sea Friendly Formula
Naarmate het milieubewustzijn groeit, kiezen alsmaar meer merken ervoor om producten met oceaanvriendelijke formules te ontwikkelen. Zo zijn de volledige zonnegamma's van onder meer Naïf, Caudalie, Uriage, Mustela en SVR oceaanvriendelijk!
Zo bescherm je jezelf en de oceaan
Strandvakantie gepland? Een snorkelexcursie geboekt? Met deze tips bescherm je jezelf tegen de zon én de koraalriffen tegen schadelijke stoffen:
- Vermijd ingrediënten als oxybenzone, avobenzone en octinoxate.
- Vermijd zinkoxide en titaniumoxide met nanodeeltjes.
- Laat zonnecrème intrekken.
- Kies voor een lotion of crème: bij sprays belandt er veel product tussen het zand en later in de oceaan.
- Smeer een waterresistente zonnecrème: die blijft beter op de huid en spoelt minder snel af.
