Een helderblauwe zee met kleurrijke koraalriffen en tropische vissen... Daar wil je toch in duiken? Bij een zonovergoten strandvakantie hoort natuurlijk zonnecrème. We beschermen onszelf tegen de zon, maar beseffen niet dat het maritieme leven en de biodiversiteit onder water eronder lijden. Met deze tips kies je de beste zonnecrème voor jou én de oceaan.
Waarom is zonnecrème niet goed voor de oceaan?
Klimaatverandering, overbevissing en vervuiling zijn de grootste vijanden voor het onderwaterleven. Naast die bedreigingen is zonnecrème een schijnbaar onzichtbare, maar toch verraderlijke boosdoener die langzaam onze oceanen en koraalriffen aantast.
Waarschijnlijk heb je al eens een dun, olieachtige laagje zien drijven nadat je in het water bent gesprongen. Dat is een verzameling van vuil, bacteriën en… zonnecrème! Naar schatting komt er wereldwijd jaarlijks zo’n 14 000 ton1 zonnecrème in het water terecht. Als we zwemmen, duiken of snorkelen blijft zonnecrème namelijk niet op de huid zitten en blijft een deel dus achter. Ook als we douchen, spoelen we restjes af die dan in het water belanden.
Zo belanden zonnecrèmeresten en hun schadelijke ingrediënten in de mariene ecosystemen waar ze dan ravage aanrichten. Vooral de koraalriffen krijgen het zwaar te verduren: ze verbleken, vervormen en sterven zelfs af door de hoge concentraties zonnecrème in water. Koraalriffen zijn niet enkel toeristische trekpleisters, ze zijn bovenal essentieel voor de mariene biodiversiteit. Zo’n 25% van al het zeeleven is afhankelijk van gezonde riffen. Vissen en andere organismen schuilen, vinden voedsel, planten zich voort en brengen hun jongen groot in de vele hoekjes en gaatjes.
Daarom krijgen veilige zonneproducten vaak het label “koraal- of oceaanvriendelijk’ (reef friendly of reef safe in het Engels). Toch zijn niet enkel koraalriffen het slachtoffer. Zo kunnen zonnecrèmes de groei en fotosynthese van algen belemmeren, de vruchtbaarheid en voortplanting van vissen en zee-egels beïnvloeden en algemeen geboorteafwijkingen veroorzaken bij zeedieren- en organismen.
Er zijn twee types zonnecrème op de markt: enerzijds heb je producten met een chemische filter, anderzijds minerale filters. Afhankelijk van de formule kan jouw zonnecrème erg schadelijk zijn voor het milieu.
Chemische zonnecrèmes
Chemische zonnefilters werken als een soort spons om je tegen de zon te beschermen. Ze absorberen uv-licht, zetten de straling om in warmte en geven ze dan als warmte af via je huid.
Oxybenzone en octinoxate zijn de twee meest voorkomende uv-filters in chemische zonnecrème. Uit onderzoek bleek dat die twee bestanddelen ook de meeste schade berokkenen. Zo kunnen ze bijdragen aan koraalverbleking: het koraal verliest symbiotische algen, maar zonder die algen kunnen ze moeilijk overleven. Dat verzwakt de koraalriffen en leidt uiteindelijk tot afsterving. Daarnaast beïnvloeden oxybenzone en octinoxate de hormoonbalans, voortplanting en DNA-structuur van de koralen. Zelfs kleine hoeveelheden zijn al schadelijk, vooral in gebieden met veel toeristische activiteiten. Van de kleurrijke koraalriffen blijven dankzij onze chemische zonnecrèmes enkel nog grauwe spookskeletten over.
Oceaanvriendelijke (chemische) zonnecrème verwijst veelal naar producten zonder oxybenzone of octinoxate. Toch gaat de lijst van schadelijke ingrediënten in zonnecrèmes verder. Deze chemische bestanddelen zijn niet goed voor de oceanen:
- oxybenzone;
- octinoxate;
- benzophenone;
- octisalate;
- octocrylene;
- homosalate;
- avobenzone;
- ethylhexyl;
- methoxycinnamate.
Hawaii voerde begin 2021 een wet in die de verkoop van chemische zonnecrèmes met oxybenzone en octinoxate verbiedt. Andere toeristische bestemmingen zoals Aruba, de Amerikaanse Maagdeneilanden volgden al snel.
Minerale zonnecrèmes
Een minerale zonnefilter (ook wel fysische filter genoemd) beschermt op een andere manier: ze legt een laagje op de huid en weerkaatst zo zonnestralen voordat ze de huid raken. De mineralen in zulke zonneproducten zijn wel chemische stoffen, maar ze lokken geen chemische reactie uit om tegen uv te beschermen. Je herkent minerale filters aan titaniumoxide en zinkoxide op de ingrediëntenlijst.
Waarom moet je dan toch opletten? Zink- en titaniumoxide heb je met en zonder nanodeeltjes. Door de werkzame stoffen te “knippen” in mini nanodeeltjes, verdwijnt de typische witte waas van minerale zonneproducten. Zo’n deeltje is kleiner dan 100 nanometer (een miljoenste millimeter) en daarmee klein genoeg om door de huid te gaan. En daar zit het gevaar. Net omdat de nanodeeltjes zo minuscuul zijn, nemen dieren en organismen in de oceanen ze op.
De ingrediëntenlijst vertelt je welke minerale filter als bescherming wordt toegepast. Let er dus op dat je minerale zonneproduct veilig is. En dat herken je zo:
- Oceaanvriendelijk: non-nano zinkoxide en titaniumoxide (ZINC OXIDE/TITANIUM OXIDE)
- Niet oceaanvriendelijk en dus schadelijk: nano zinkoxide en titaniumoxide (ZINC OXIDE [NANO]/TITANIUM OXIDE [NANO])
Staat “nano” niet expliciet vermeld? Dan bevat de zonnecrème geen nanodeeltjes! Heb je geen nanovrije zonnecrème bij de hand? Dan is eender welke minerale filter nog steeds een duurzamere optie dan een chemische zonnefilter.
Hoe kan je oceaanvriendelijke zonnecrème herkennen?
Een oceaanvriendelijke zonnecrème bevat geen schadelijke ingrediënten die de biodiversiteit in de oceanen beschadigt. Lees dus goed de ingrediëntenlijst voor je gaat zwemmen. Bij chemische zonnecrèmes zijn oxybenzone en octinoxate een echte no-go, bij minerale producten let je op eventuele nanodeeltjes van zink- of titaniumoxide.
Er is geen standaard definitie die koraal- en oceaanvriendelijke zonneproducten beschrijft, maar je kan ze herkennen aan de volgende labels:
- Ocean Respect;
- Reef Friendly;
- Ocean Friendly;
- Ocean Protect;
- Aquatic Ecocsystems Tested;
- Formule Respectful of Marine Life;
- Non-Nano;
- Sea Friendly Formula.
Naarmate het milieubewustzijn groeit, kiezen alsmaar meer merken ervoor om producten met oceaanvriendelijke formules te ontwikkelen. Zo zijn de volledige zonnegamma's van onder meer Naïf, Caudalie, Uriage, Mustela en SVR oceaanvriendelijk!
Zo bescherm je jezelf en de oceaan
Strandvakantie gepland? Een snorkelexcursie geboekt? Met deze tips bescherm je jezelf tegen de zon én de koraalriffen tegen schadelijke stoffen:
- Vermijd schadelijke ingrediënten als oxybenzone, avobenzone en octinoxate.
- Liever zinkoxide en titaniumoxide zonder nanodeeltjes.
- Laat zonnecrème intrekken voor je zwemt.
- Kies voor een lotion of crème: bij sprays belandt er veel product tussen het zand en later in de oceaan.
- Smeer een waterresistente zonnecrème: die blijft beter op de huid en spoelt minder snel af.
1LC Office. "The Swimmer: Pollution - Up to 14,000 Tons of Sunscreen Enter the World's Coral Reefs Annually."